Siyah Çayın Faydaları
Dünya’da kişi başına düşen çay tüketimi en yüksek olan ülkeyiz. Üretimde ise miktar olarak ilk 10’dayız. Kalite olarak da birinci Türk çayı olabilir. Çayı kendimize has şekilde demliyoruz. İnce belli bardak ve çaydanlıkla beraber, siyah çay kültürümüzün bir parçası ve milli içeceğimiz haline gelmiş. Öyle ki birçoğumuz çay içmeden duramıyor. Bu kadar sevdiğimiz siyah çayın faydalarını ise yeterince bilmiyoruz. İşte bu sebeple, her gün tükettiğimiz ve hayatımızda çok önemli bir yer edinen siyahın sağlığa yararlarını sizin için araştırdık ve incelememize çayın besin içeriği ile başladık.

Siyah Çayın Besin Değeri

İster yeşil ister siyah olsun, demlenmiş çay protein, yağ veya şeker içermediği için kendi kalorisi sıfırdır ve ancak içine şeker atarsanız şekerin kalorisini almış olursunuz. Çayda adı anılmaya değer miktarda bir vitamin de bulunmaz ve çay, minerallerden sadece bir miktar manganez ile florür içerir. Zaten çayın faydası vitamin yada mineral içeriğinden ziyade bileşiminde bulunan kafein, theaflavin, thearubigin ve kateşin gibi şifalı bileşikler sayesindedir. Kafein; bütün çay çeşitlerinde, kahvede ve az miktar çikolatada bulunan ve sizi dinç ve enerjik yapmaya yarayan bir bileşiktir. Theaflavin ve thearubiginler siyah çayın rengini ve aromasını veren ama sağlığa da birçok katkıları olan antioksidan maddelerdir ve siyah çayın işlenmesi sırasında kateşinlerin reaksiyona girmesi ile oluşurlar. Kateşinler de antioksidandır ve bunların en önemlisine epigallokateşin gallat diyoruz. Siyah çay kateşinler açısından yeşil çay kadar zengin değildir ama koyu renkli theaflavin ve thearubiginleri çok daha fazla ihtiva eder. Çayda ayrıca teanin (theanine) adlı bir amino asit bulunur ve bunun da algıyı açan ve rahatlatıcı etkileri vardır. Şimdi bütün bu doğal bileşiklerin sağlığımıza hangi faydaları sağladığını sırayla görelim.

Beyni Çalıştıran İçecek

Bir bardak iyi demlenmiş çay içmenin kendinizi çok daha iyi hissettirip sorunları çözmeyi sağladığının zaten hepimiz farkındayız ve çayın zihni harekete geçirip dikkati topladığını bilmek için deney yapmaya gerek yok. Ancak biz yine de olayın ilmi yönünü açıklayalım. Çaydaki kafein beyindeki yorgunluk hissini giderir ve beyin hücrelerinin daha sıkı çalışmasını sağlar. Kafein aldığınızda konsantrasyon, algı ve reaksiyon kabiliyetiniz yükselir. Bununla birlikte, çayın etkileri üzerine yapılan araştırmalar sadece suya katılmış kafein içen kişilerdeki algı güçlenmesinin çay içenlerdeki kadar yüksek olmadığını göstermiştir. Zira, yukarıda sözünü ettiğimiz çaydaki teanin adlı amino asit, gerilim ve endişeyi azaltarak konsantrasyona ekstra bir katkı yapar. Yani siyah çayın, sırf kafein içeren kahveden bile daha iyi bir şekilde konsantrasyonu sağladığı söylenebilir ve siyah çay, kahve kadar da uykuyu kaçırmaz.1

Çay içmenin beyne uzun vadeli faydaları da olabilir. Çeşitli araştırmalar, siyah çay tüketiminin Parkinson ve Alzheimer riskini azalttığını göstermektedir. Çaydaki theflavin ve kateşinlerin bu hastalıkları tedavi de edebileceği düşünülmektedir.2

Çay Sizi Enerjik Yapar

Sabah kendinize gelmek, ağır bir yemeğin uyuşukluğundan kurtulmak veya günün yorgunluğunu atmak için bir bardak siyah çaydan iyisi yoktur. Çayın enerjinizi nasıl yerine getirdiğine baktığımızda yine karşımıza kafein çıkıyor. Kafein, kaslarda yorgunluğun belirtilerini hafifleterek kaslarınızı hareket etmeye ve vücudun kalori stoklarını yakmaya hazır hale getirir. Kafeinli bir içecek olan çayı içtiğinizde her türlü fiziki aktivitedeki performansınız artar ve daha uzun süre yorulmadan harekete devam edebilirsiniz. Hayatın her alanında işinize yarayacak bu durum tabi ki en çok sporda faydalı olur. Spor yapmadan bir süre önce içeceğiniz bir bardak siyah çay size güç ve dayanıklılık verecektir.

Spordan önce çay içmenin faydası sadece spor esnasında değil daha sonra da görülüyor. Siyah çaydaki iltihap giderici theaflavinler, spor sonrası kas ağrısını önemli ölçüde azlatıp kas yenilenmesini hızlandırıyor.3

Siyah Çay da Zayıflatır

Yeşil çayla zayıflama diye bir şeyin mümkün olduğunu siz de duymuş olmalısınız. Daha az dile getirilen bir şey ise aynı zayıflama etkisini siyah çayla da sağlayabileceğinizdir çünkü siyah çay kafein bakımından zengindir ve bu uyarıcı madde kaslarınızı daha enerjik yaparken kan akışını ve metabolizmayı hızlandırır. Böylelikle durduğunuz yerde daha çok kalori yakabilirsiniz. Hepsi bu kadar da değil. Siyah çay theflavinleri, bağırsaklarda yağ emilimi azaltır ve vücutta yağ depolanmasını sağlayan hormonları kontrol altına alır.4 Bu sayede çay, obezite ile birkaç koldan mücadele etmiş olur.

Kolesterolü Azaltır ve Kalbi Korur

Çay kilo vermeye yardımcı olduğu gibi fazla kilolarla bağlantılı birçok sağlık sorununu da hafifletebilir. Sonuçları 2012 yılında yayımlanan bir deneyde bir grup insana 12 hafta boyunca siyah çay içirildi. Öteki grup is sıcak su içti. Deney sonunda siyah çay tüketenlerde kan şekeri seviyesi, kötü kolesterol (LDL) ve trigliserit oranı düştü, iyi kolesterol (HDL) ise yükseldi. Bunlar doğrudan kalp hastalığı riskini gösteren faktörler olduğu için siyah çayın kalp sağlığına olumlu etkisi de ortaya konmuş oldu.5

Bağışıklık Takviyesi

Çayın bağışıklık sistemini güçlendirdiği yıllardır bilinen bir gerçek ve bunu kendine has bir yöntemle yapıyor. Çaydaki etilamin adındaki organik bir madde bakterilerde, kanser hücrelerinde ve mantar benzeri hastalık yapan parazitlerin bünyesinde de bulunur. Merak etmeyin, etilamin maddesi kendi başına zararsızdır ama vücudunuzu koruyan akyuvarlar onunla karşılaşınca mikropla karşılaştıklarını zannederek onu imha ederler. Bu sayede bağışıklık sisteminiz bir nevi antrenman yaparak gerçek enfeksiyonlara hazırlıklı hale gelir.6

Kansere “Dur” Diyor

Siyah çayın kanser önleyici etkileri onlarca akademik çalışma ile kanıtlanmış bulunuyor. Antioksidan ambarı diyebileceğimiz bir bitki olan çayın serbest radikallerin kanser yapıcı ve yaşlandırıcı etkileri ile savaştığı zaten belli ama çay içmek, bir şekilde oluşmuş kanser hücrelerini de durdurabilir. Kanser hücreleri, normal programlı hücre ölümü (apostozis) sürecine girmedikleri için kontrolden çıkıp hastalık haline gelirler. Yapılan birçok deneylerde gösteriyor ki; siyah çay, siyah çay ekstraktı veya siyah çaydaki theaflavin çeşitleri tek başlarına kanser hücrelerinde apostozis sürecini tetikleyerek bu hücreleri öldürüyor. Üstelik çay içmenin bu faydayı sağlaması yanında bazı çalışmalarda siyah çayın topikal uygulanmasının yani deriye sürülmesinin de cilt kanseri riskini azalttığı ortaya çıkmış.7


Cilde Faydaları Çok

Anti-bakteriyel, iltihap giderici ve antioksidan maddeler açısından zengin olan siyah çay, yüz maskeleri için uygun bir malzemedir. Siyah çayın cilde uygulanması enfeksiyonlar ve yaşlanmanın etkileriyle savaşır, cilde canlılık kazandırır ve cildin kendini onarmasına yardım eder. Çayın cilde kendine has bir faydası ise cilt rengini açmasıdır. Çaydaki çeşitli maddeler, deri renginin koyulaşmasından sorumlu melanin pigmentini azaltmaktadır. Bu açıdan beyaz, yeşil ve siyah çayı karşılaştıran Koreli bilim adamları, siyah çayın cildi beyazlaştırmada en etkili çay çeşidi olduğu keşfetmişlerdir.8

Ağız Sağlığına Çok Yönlü Koruma

Çay, anti-bakteriyel bir içecektir ve bu etkisini en çok onu yudumlayıp yutarken görürsünüz. Çay yapraklarında doğal olarak bulunan çeşitli bişeşiklerin ağızdaki her tür bakterinin çoğalmasını engellediği ve ağız kokusunu giderdiği bilim adamları tarafından defalarca dile getirilmiştir. Çay, aynı zamanda, bakterilerin yediğiniz şekerli maddeleri kullanarak dişlere yapışmalarını sağlayan enzimleri baskılar ve böylece bakteri plağı oluşmasının önüne geçer. Bu bakteri düşmanı etki sayesinde siyah çayın diş çürüğü riskini azalttığı konusunda fikir birliği mevcuttur. Çaydaki florür minerali ise diş minesini güçlendirerek diş çürümelerine karşı ikinci bir koruma daha sağlar. Çay içmenin ağız kanseri riskini azalttığı da düşünülmektedir.9

Sonuç: Çay Bir Nimettir

Bundan belki bin yıl önce Ahmet Yesevi’nin misafir olduğu bir evde ilk defa içtiği çayı çok beğenip “Allah kıyamete dek çaya revaç versin”, demesinden beri milletçe çaydan hiç vazgeçmedik. Siyah çayın sağlığa ne kadar faydalı olduğunu ise modern bilimin bulgularıyla biz kez daha görüyoruz. İşte bu yüzden doğal olmayan çeşitli meşrubatlar yerine yaz kış çay içmek sağlığınız için en iyisi olabilir. Çayın faydalarını en iyi şekilde görmek için çaydanlıkta taze olarak demleyerek içmek gerekmektedir. Çay içerken dikkat etmek gereken bir başka husus ise çok sıcak veya çok şekerli çay içmemektir. Aksi takdir de çayın zararları da olabilir. Hamileler de çay içmemeyi tercih edebilir çünkü çayın ana bileşeni kafein gebelikte tüketilmesi tavsiye edilmeyen bir maddedir. Bunun dışında çay içmekle ilişkili önemli bir sağlık riski bilinmemektedir.