Burun Kemiği Eğriliği – Deviasyon
En sık bilinen ismiyle “deviasyon”, burun orta duvarının orta hattan kayması sonucu yaptığı burun tıkanıklığı halidir. Burun kemiği diye de bilinir.
Burun, ortadan duvarla ikiye ayrılmış bir tüneldir. Bu duvarın tıbbi ismi “septum nasale”dir. Her bir tünelin iç eni ve uzunluğu, hacmi birbirine yakın olduğu zaman sağlıklıdır.

Burun orta duvarı her iki yanında ince bir zarsı tabaka ile kaplıdır. Bu tabakaların arasında ön-üst kısımlarda kıkırdak, arka-alt kısımlarda ise kemik bir duvar yer alır.

Sağlıklı bir burun, ön kısmındaki giriş deliğindeki darlığın arkasından genişler. Bu geniş yerde havayı ısıtır, nemlendirir, süzer, belli bölgelere (koku bölgesi, sinüsler) yönlendirir ve öylelikle hemen arkasında yer alan üst boğaza geçişine izin verir. Arkadaki üst boğaz (geniz boşluğu) girişi de tıpkı ön giriş deliği gibi dardır.

Girişten çıkışa, burun tünelinin herhangi bir yerindeki bir sorunun varlığı, hava geçişinin engellenmesi demektir. Bunun en sık görülen nedeni de burun orta duvarının yaptığı kabarıklık, çıkıntı, tümsektir.



Deviasyon neden olur?

Burun orta duvarı, burnun tüm yapıları ile birlikte anne karnında gelişmeye başlar. Bu gelişim 17-18 yaşa dek olanca hızıyla sürer. Bu yaşlardan sonra ise burnun büyümesi durmuş kabul edilir. Gerek bu büyüme sırasında genlerle kodlandığınca eğri büyümeden dolayı, gerekse burna alınan çok sayıda küçük ya da az sayıda büyük darbeler sonucu burun orta duvarı eğri gelişebilir.

Kimlerde görülür?

Toplumda %80 oranlarında deviasyon bildirilmişse de, bunların önemli bir kısmı hafiftir ve klinik sorun yaratmaktan uzaktır. Cinsiyet farkı gözlenmemiştir. İleri deviasyonlarda tedavi gerekecektir.

Hangi yaşlarda görülür?

Bazen doğumda vardır; bazen de büyüme sırasında ortaya çıkar. Bu nedenlerle de çoğunlukla ya hiç farkedilmez ya da geç farkedilir. Erişkin yaşamda, sıklıkla orta yaşa geçiş aşamasında sağlık kontrolleri sırasında yakalanır. O aşamada kişi için önemini anlamak zor olabilir.

Tek veya çift yanlı burun tıkanıklığı
Burunda akıntılı ve tıkalı hal, çoğunlukla tek yanlı
Sık burun kanamaları
Sık sinüzit
Yüzde ağrı, başağrısı, geniz akıntısı
Bebeklerde ve küçük çocuklarda uykuda sesli solunum

Nelere yol açabilir?
Deviasyon, ya da daha anlaşılır bir deyişle burun tıkanıklığı kişide üç ana başlıkta sorunlar yapar. Bunları konfor kaybı, verimlilik kaybı ve sağlık sorunları olarak ele alabiliriz.


Konfor Kaybı

Burun solunumunun kişiye kattıkları arasında, başlangıç olarak, solunan havanın ısınarak-nemlenerek-süzülerek akciğerlere yönlenmesi, burundan havanın geçişinin algılanması sayesinde akciğerlerin havaya hazırlanarak kendilerini daha fazla genişletebilmeleri, yani daha fazla oksijen alabilmek, koku alabilmek ve bu sayede tad duyusunun korunması sayılabilir.

Burun solunumunun kişiye kattıkları:

Soluduğumuz havanın ısınması-nemlenmesi-süzülmesi
Akciğerlerin daha fazla genişleyebilmeleri
Koku ve tad duyularının gelişmiş kalmaları
Ağız solunumu, dolayısıyla ilk planda, bu niteliklerin yitirilmesi, daha kuru ve soğuk havanın akciğerlere ulaşması, akciğerlerin daha az genişleyebilmeleri ve koku-tad keskinliğinde azalma demek olacaktır. Üstelik, yalnızca bunlarla kalmayacak, başka konforsuzluklar ekleyebilecektir: ağız kuruluğu, ağız kokusu, dişlerde etkilenme, horlama, rakım değişikliklerinde(uçak yolculuğu, dalış vb.) kulak basıncını eşitleyememe, uykuda dinlenememe, yorgun kalkma, huzursuzluk, hiperaktivite, iştahsızlık, vb.

Burnu tıkalı kişilerin solunumlarının sesli oluşu, bazen ötmesi, yemek yerken soluk soluğa kalabilmeleri de görülenler arasındadır.

Ağız solunumunun yol açtığı konforsuzluk örnekleri:

Ağız kuruluğu
Ağız kokusu
Dişlerde etkilenme
Horlama
Rakım değişikliklerinde etkilenme
Uykuda dinlenememe
Gün içi uyuklama
Huzursuzluk
Hiperaktivite
İştahsızlık
Hapşırık nöbetleri
Yorgun kalkma

Performans Kayıbı

Burun tıkanıklığı beraberinde kişinin genel verimliliğinde azalma yapacaktır. Uykudan uyanıklığa birçok etki yapar ve üstelik bunları da sinsice yapar. Genel yorgunluk halinden dikkat düşüklüğüne, iş-okul başarılarında düşmelere, hatta hayattan zevk almada azalmaya yol açabilmektedir.

Deviasyona bağlı görülebilecek performans düşmelerine örnekler:

Genel yorgunluk hali
Kilo alma
Hayattan zevk almama
Dikkat düşüklüğü
Yeterince parlak olamama
İşte/okulda başarısızlık

Sağlık Sorunları

Deviasyon, yalnızca konfor ya da performansta kayıp demek olmaz. Bazı sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir. Bunların arasında sinüzit, orta kulak basınç sorunları-sıvı birikimleri-iltihapları, burun kanamaları, geniz akıntısı, uyku apnesi, başağrıları, burun içinde kuruma ve yaralar sayılabilir. İleri durumlarda kalp ritm bozuklukları, kalp yetmezliğine dahi yol açabilir.

Deviasyonun yol açabildiği sağlık sorunları:

Sinüzit
Uyku apnesi
Orta kulak hastalıkları

Çözüm

Üstteki belirtileri olan ve deviasyonu olduğunu düşünen bir kişinin KBB muayenesi yaptırmasında yarar vardır.

Deviasyon saptanan hastalarda çözümler ikiye ayrılabilir:

Basit çözümler
Ameliyatla çözüm

Basit Çözümler

Her deviasyonun ameliyatla düzeltilmesi gerekli değildir. Kaldı ki, kişinin genel sağlık durumu, özel nedenleri de onu ameliyattan alıkoyabileceği gibi, biz hekimler de öncelikle kolay çözümleri hastalarımıza sunmayı yeğleriz. Kolay çözümler arasında yatak odasının havasının temiz-serin ve yeterince nemli olmasının sağlanması, burun bantları-burun konileri gibi burun açıcı ürünlerin kullanımı sayılabilir.

Ameliyatla Çözüm

Deviasyon hastayı önemli oranda rahatsız ediyorsa, kolay çözümlerle de çözüm sağlanamıyorsa, hekimin uygun gördüğü durumlarda ameliyat en uygun seçenek olacaktır.

Ameliyata Giden Yol

Deviasyonu olan bir hasta, geceleri ağız solunumu, buna bağlı ağız kuruluğu yaşarken, gündüz belirtileri de yaşayabilir: Genel yorgunluk, baş ağrıları vb. Bu durumların farkında olması ise yıllarını alabilir. Ta ki, bir gün bir KBB muayenesi gerçekleşene dek.

KBB muayeneleri sırasında buruna bakılırken kullanılan ince çubuk şeklindeki endoskoplarla burun boşlukları incelenir.


Ameliyatın Hemen Öncesi

Ameliyat kararı verilip, ameliyata hazırlanan bir hasta ameliyatın gerekliliği, yararları ve riskleri hakkında aydınlatılır. Bunun için kendisinden imzalamasının da isteneceği formlar verilecektir. Konu hakkında yeterince fikri olan ve kararını ona göre almış olan hasta, ameliyat öncesinde yasalarında zorunlu kıldığı bazı tahlillere tabi tutulur. Bu tahlillerin de ameliyata engel bir durum olmadığını göstermesini takiben hasta ameliyathaneye alınır.

Anestezi uygulanıyor mu?

Bu ameliyatlar genel anestezi altında yapılır. Bu sayede hasta kendini daha rahat hisseder. Cerrah da, hastasının bir anestezi uzmanının güvenli ellerinde olması sayesinde konsantrasyonunu ameliyatına verir ve en iyi sonucu elde etmeye çalışır.

Ameliyat

Deviasyon ameliyatları, burun orta duvarının her iki yanındaki zarsı tabakanın(mukoza) altından yapılır. Bunun için cerrah bir yandaki mukozal yüzeye kesi yapar, mukozal yüzeyleri alttaki sert dokudan(kıkırdak ve kemik) ayırır. Daha sonra çıkıntı yapmış dokuları çıkarabilir, traşlayabilir veya yerine, orta hatta yerleştirebilir. Kimi zaman yapıların bir kısmını dışarı çıkarıp şekillendirip içeri koyar. Bazen de eğrilmiş yapıları düzelttikten sonra yeniden eğrilmesini engellemek için yanlarına düz kıkırdak veya kemik parçaları koyarak dikişlerle tespit eder. Cerrahi sırasında önemsenen bir konu da, ameliyat edilmiş duvarın burnu taşıyıcı niteliğini korumasıdır. Bu nedenle, burun sırtında uzanan kirişvari uzun bir segment ile burun alt kısımlarında sütun benzeri daha kısa olan bir segmentin, özetle L şeklinde bir yapının sağlam olarak kalmış olması önemlidir. Daha sonra kesi alanı emilebilir dikişlerle kapatılır. Bazı cerrahlar tampon koyarak ameliyata son vermeyi tercih eder. Kişisel tercihimse tampon koymamaktır.

Neden Tampon Konmaz?

İdeal cerrahi tedaviler, hastanın en iyi sonucu elde ederken ağrı-sıkıntı-baskı-işgücü kaybı gibi rahatsızlıkların, hastanın hekimine ve tıbba bu aşamada gereksiniminin en aza indirgenmesidir.

Tampon konduğu takdirde, hastanın başta tampon baskısı olmak üzere, burunda birçok rahatsızlık yaşaması, kaygı duyması, daha sonra da tampon alınırken sıkıntılar yaşaması kaçınılmazdır.

Kuşkusuz, zorunlu durumlarda, örneğin inatçı kanamalarda tampon bir zorunluluk olacaktır. Ancak, bu sürecin daha hafif geçmesi adına tampon konmaması önemli bir üstünlük sağlamaktadır.


Deviasyon Ameliyatı Riskleri

Her ameliyat gibi, bu ameliyatın da riskleri vardır.Anesteziye ilişkin riskler için anestezi uzmanının görüşlerinin alınması yerinde olacaktır.

Ancak anestezi açısından belirtmeliyim ki, bu ameliyat küçük bir sahayı kapsıyor olması, önemli bir kanamayla seyretmemesi ve kısa sürüyor olması açılarından en düşük riskli ameliyatlardan sayılabilir.

Cerrahiye özgü riskler arasında:

Kanama
Yara enfeksiyonu
Burun orta duvarında delik
Koku duyusundan kayıp
Burun sırtında çöküntü gelişmesi
Bu riskler çok nadir gerçekleşirler.


Ameliyattan Hemen Sonra

Hasta odasına alınacak ve dört saat kadar dinlenmeye bırakılacaktır. Bu süreden sonra su içirilir, ayağa kaldırılır ve kendini de iyi hissediyorsa eve taburcu edilir.

O Akşam

Hastanın burnu ilk saatlerde açıksa da, bazı hastaların o gece burunları tıkanabilir. Ayrıca burundan kanlı akıntıların da gelmesi olağandır. Önrmli bir ağrı ise yaşanmaz.

Ertesi Gün

Tamponsuz burun ameliyatlarının üstünlükleri bu aşamada başlar. Birçok kişi işinin başına dönebilir. Elbette, bu hastaların ilk günlerde aşırı fiziksel aktivitelerden, ağırlık kaldırmaları, yüksek tempo spor yapmaları, aşırı sıcakta kalmaları ya da aşırı iş stresi yaşamaları istenmez. Bununla birlikte arzu ediyorlarsa, hafif işler yapmalarına izin verilir. Burunları açık kalmış olabileceği gibi, tıkalı da olabilir. Tıkanıklık gelişmişse, nezle hissi verecektir ve birkaç gün sürmesi olağandır.

İlk Kontrol

İlk kontrol genellikle ameliyattan bir hafta sonra yapılır. Bu kontrolde burun boşluklarında yer alan koyu kıvamlı sıvılar, varsa kabuklar çıkarılarak hastamızın daha rahat soluyabilmesi sağlanır.

Sonraki Kontroller

İzleyen haftalarda olanaklı ve gerek görülür ise, iki ila dört kez daha kontrol 1-2 haftalık aralarla gerçekleştirilir. Bu kontrollerde burun içi endoskoplarla kontrol edilir. Bu kontrollern yara iyileşmesi tamamlanana dek sürdürülmesi tercihimdir.

İyileşme Süreci

Burun ameliyat sonrası iyileşirken başlangıçta kabuklanma, koyu kıvamlı sıvılara bağlı tıkanıklıklar yapar. İzleyen haftalarda bu sıvılar giderek azalırken hala kabuklanma görülebilir. Beş-altı hafta sürebilen bu süreç sonunda burundan hava almanın konforu yaşanır. Burunun yeni haline uyum ise daha uzun sürecektir. Bu süreçte bazı hastalar uykud ağızdan solumayı sürdürebilirler. Bazı hastalarsa daha önceleri daha açık olan burun yanını daha tıkalı gibi hissedebileceklerdir. Az sayıda hasta ise burunda ve genizde kuruluk hissedecektir.

Başarı Oranları

Başarı oranları %90‘lar dolayındadır. Başarıdan kastımız, yaşam boyu kalıcı olan, burnun her iki yanının hava geçişine izin verdiği, ancak aynı zamanda soluduğumuz havayı nemlendirme-ısıtma-süzmeyi sürdürdüğü bir haldir.

Tekrarlar mı?

Başarılı geçmiş bir burun ameliyatından sonra deviasyonun tekrarlaması beklenmez. Ancak bazen burun desteğinin yetersiz kalması sonucu özellikle ön bölümdeki kıkırdak dokusunda yeniden kabarmalara yıllar sonra nadiren de olsa rastlanabilir.

Burun Şekli Değişir mi?

Başarılı geçmiş bir burun ameliyatından sonra burun şeklinin değişmesi de beklenmez. Ancak burun desteklerinin zayıf olması halinde burun sırtında çöküntüyle karşılaşılabilir.