FREZYA (FRESIA) , bitkisi nedir?

Kapıdan içeriye girdiğinizde başınızı döndürecek muhteşem bir koku Frezyaaaa…..
Anavatanı Güney Afrika’dır. İrisgiller ve Süsengiller familyasındandır. Soğanlı, yumrulu ve rizomlu süs bitkileri içinde en çok yetiştirilen bitkidir. Avrupa’da karanfilden sonra en çok Fresia yetiştirilir. İlkbaharda çeşitli renklerle evlerimizi süsler. Güzel kokulu narin bir bitkidir. Her başakta 8-10 kandil bulunur. Kandillerin çapı 5 cm kadardır. Kesme çiçekçilikte önemi çoktur.
Fresia bitkisinin ortalama boyu 50-75 cm’dir. Kesme çiçekçilikte uzunluk 35-50 cm, saksı çiçekçiliğinde ise 25-35 cm’dir. Çiçekleri çeşitli renkte ve katmerli çeşitleri vardır. Fresia nemli toprakları sever. Suyu iyi tutan, drenaj yeteneği iyi olan, humus içeren, hafif alkali ve kumlu toprakları tercih eder. Killi topraklarda da yetişmektedir. Ancak killi topraklarda yetişen Fresia’ların boyları kısa, gövdeleri kalın olduğu için ekonomik değeri azdır.
Fresia topraktaki tuzluluğa karşı hassastır. Bu nedenle dikimden önce toprak incelenmeli tuzluluk kontrolü yapılmalıdır. Eğer toprakta tuz sorunu varsa toprak yıkanmalıdır. Ph değeri6.5 ila 7.2 olmalıdır.
Fresia dikiminden önce toprak hazırlığı yaparken, toprağa kimyasal gübre ve ahır gübresi katılabilir. Ancak ahır gübresi tuzluluk meydana getirebilir. Bu nedenle ahır gübresi kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Yaş olmayan ve çok eski olan sığır gübresi kullanın. Eğer ev içinde yetiştirecekseniz toprağa ¼ oranında pomza taşı karıştırabilirsiniz.
Dikim yapılacak toprak mutlaka steril edilmelidir. Sterilizasyon kimyasal maddelerle yapılır. Dikimden önce kimyasal maddeden çıkan zehirli gazların uçup gitmesi beklenmelidir. Her dikimde mutlaka taze toprak kullanılmalıdır. Bir kez fresia üretilen toprak 3 yıl kullanılmamalıdır.
Frezya dikimi yapılırken, zamanı ve korm boyu dikkate alınmalıdır. Yaz ve kış dikimi yapılan kormların yaprak gelişimleri arasında önemli farklılıklar vardır. Sonbaharda çiçek almak için ilkbaharda, ilkbaharda çiçek almak için eylül ayında dikim yapılmalıdır. Fresia düşük sıcaklıkta yetişen bitki olduğu için üretim genellikle kış aylarında yapılır.
Saksı da yetiştirecekseniz saksı çok iyi güneş alan bir yerde olmalı. Toprak saksı veya seramik saksı kullanmanız sağlıklı olur. Güneşli yeriniz yoksa Frezya’yı yetiştirmeyi hiç düşünmeyin. Bahçede, balkonda veya ev içinde iyi güneş alması şart. Fresia bitkisinin çiçeklenmesi ve gelişmesi üzerine en etkili faktör sıcaklıktır. Sıcaklığı ideal olmalıdır. 14-18C’ de iken gelişme en hızlıdır. 18 C’nin üzerindeki sıcaklıklarda çiçeklenme gecikir. Bitki uzayıp fazla yaprak oluşturur. Sıcaklık uzun süre yüksek kalırsa çiçeklenme olmaması söz konusudur.
Soğan dikildikten sonra önce yapraklar daha sonra çiçekler oluşur. Gelişim periyodu bitip çiçeklenme periyodu başladığında yapraklanma durur. Bu dönemde sıcaklık yüksek olursa yaprak sayısı artar, çiçeklenme gecikir.
Işık etkisi söz konusu olduğunda gün uzunluğu dikkate alınmalıdır. Fresia gelişiminde ışık yoğunluğu önemlidir. Işık yoğunluğunun az olduğu dönemlerde çiçek tomurcuğu sayısı azalır. Düşük ışık yoğunluğu ile birlikte sıcaklıkta yükselirse bitkiler zayıf gelişim gösterirler. Yüksek ışık yoğunluğu çiçek tomurcukları ve yan tomurcukların gelişmesini teşvik eder. Yüksek ışık yoğunluğu ve yüksek sıcaklık birlikte olursa çiçek kalitesi düşer.
Sulama şekli de bitkiniz çiçek açana kadar toprağı kurudukça sulayacaksınız. Çiçekler açtıktan sonra sulama sıklığını azaltın. Yaprakları sararınca sulamayı kesin. Yaprakları sağlıklı bir şekilde kurumaya bırakın. Frezyalar çiçekleri geçtikten bir süre sonra kurur ve bu arada gelecek yıl için irili ufaklı birçok soğan oluşturmuş olur. Kuruyan soğanları söküp serin bir yerde saklayın. Dikme zamanı geldiğinde sakladığınız soğanları dikin. Yavru soğanları ayrı yerlere veya saksılara dikin. Böylece Frezyalarınız çoğalmış olur.
Hastalık ve Zararlılar
Fusarium çürüklüğü (Fusarium oxysporum): Hastalıklı soğanlar ya hiç gelişemez ya da zayıf gelişim gösterirler. Hastalık geçiren bitkilerin yaprak rengi yeşilden sarıya döner. Kökler kahverengileşir ve çürürler. Soğanların yüzeyinde kahverengi lekeler gözlenir. Toprak sıcaklığı arttıkça hastalığın yayılması hızlanır.
Kontrolü:
1. Hastalıklı soğanlar derhal ayrılmalıdır.
2. Hastalık bir başka bitkiden bulaşabilir. Bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Toprak sterilizasyonu yapılmalıdır.
4. Soğanlar dikimden önce fungusitlerle muamele edilmelidir.
5. Soğan elde etmek için yapılan fresia yetiştiriciliğinde drenaj ve nemlilik gibi faktörler en uygun şekilde ayarlanmalıdır.
Gri küf (Botrytis cinerea): Yapraklarda ve çiçeklerde lekelenmeyle başlayan bir hastalıktır. Lekeler bütün bitkiyi sarar ve bitki ölür.
Kontrolü:
1. Dikilecek soğanlar sağlıklı olmalıdır.
2. Fazla sulama yapılmamalıdır.
3. Koruyucu önlem olarak bitkiler fungisitlerle ilaçlanmalıdır.
4. Orantılı nem kontrol altında tutulmalıdır.
5. Toprak dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
Virüs hastalıkları: Virüsler yapraklarda açık ve koyu renk, kahverengi lekeler oluşturur. Çiçekler küçülür. Virüs hastalıkları, soğanlarla yayılım gösterir.
Kontrolü:
1. Hastalıklı bitkiler hemen ayrılmalıdır.
2. Soğanlar alınırken sağlıklı olanlar alınmalıdır.
3. Seradaki bitkiler sürekli gözlenmelidir.
Yaprak lekesi: İlk önceleri hastalığın fark edilecek bir belirtisi yoktur. Dikimden iki ay sonra yaprakta sarımsı yeşil renkte lekeler ortaya çıkar. Bu lekeler zamanla koyulaşarak kahverengine dönüşür. Bu hastalık, hastalıklı soğanlar ve yavru soğanlarla bulaşır. Korunmak için toprak dezenfeksiyonu şarttır.
Yeşil sinek: Fresia bitkisinde çiçeklerde zararlara yol açar. Çiçek kalitesi düşer. Bu zararlıdan kurtulmak için böcek ilaçları kullanılır.
Trips: Çiçeklerde zararlara yol açar. Brakte (çiçek sapı yaprakçığı) yapraklarında gümüşi renkte çizgilere ve çiçeklenmenin görülmemesine sebep olur. Bu zararlıdan kurtulmak için böcek ilaçları kullanılabilir.